शुक्रबार, बैशाख ३, २०७८
सुनौलो  अनलाइन
युनिकोड
  • होम
  • समाचार
    • स्थानीय
    • प्रदेश
    • राष्ट्रिय
    • अन्तर्राष्ट्रिय
  • अर्थ खबर
  • खेलकुद
  • मनोरन्जन
  • सहकारी
  • सूचना प्रबिधि
  • साहित्य
  • विचार
  • अन्य
    • पत्रपत्रिका
    • विशेष
    • प्रवास
    • रोचक
    • धर्म संस्कृति
    • शिक्षा
    • स्वास्थ्य
No Result
View All Result
  • होम
  • समाचार
    • स्थानीय
    • प्रदेश
    • राष्ट्रिय
    • अन्तर्राष्ट्रिय
  • अर्थ खबर
  • खेलकुद
  • मनोरन्जन
  • सहकारी
  • सूचना प्रबिधि
  • साहित्य
  • विचार
  • अन्य
    • पत्रपत्रिका
    • विशेष
    • प्रवास
    • रोचक
    • धर्म संस्कृति
    • शिक्षा
    • स्वास्थ्य
No Result
View All Result
सुनौलो  अनलाइन
No Result
View All Result

चमक हराएको पूर्वको मोती

सुनौलो अनलाइन by सुनौलो अनलाइन
साउन १४, २०७५
0
45
SHARES
248
VIEWS
Share on FacebookShare on Twitter

फिलिपिन्समा नेपाली पासपोर्टलाई भिसा चाहिँदैन । कुनै शुल्क पनि नलाग्ने रहेछ । मनिला एयरपोर्टमा ओर्लँदा बिहानै थियो । अध्यागमनकी लेडी अफिसरले मेरो पासपोर्टमा इन्ट्री छाप लगाएर मीठो मुस्कानसहित फिर्ता दिइन् । म कृतज्ञतासाथ झुकेर थ्याँक्यू भन्दै बाहिर निक्लेँ ।

सडक पारिपट्टिको कफीसप भर्खर खुल्दै थियो । कफी बनेको थिएन । चियाको तलतलले ब्ल्याक टी खाएँ । शिशैशिशाको भित्ता भएको कफीसपबाट एयरपोर्टको प्रवेशद्वारमा यात्रुहरु भित्र–बाहिर गरिरहेका देखिन्थे ।

मनिला एयरपोर्टलाई निनो अक्विनो इन्टरनेशनल एयरपोर्ट भनिन्छ । यही एयरपोर्टको प्रवेशद्वारबाट बाहिरिँदा फिलोपिनो राजनीतिज्ञ निनो अक्विनोको हत्या भएको रहेछ । तानाशाह मार्कोसको सैन्य दस्ताले सन् १९८३ मा प्रवासबाट फर्किदाँ निनो अक्विनोको हत्या गरेको थियो । हाल उनकै सम्मानमा एयरपोर्टको नामाकरण गरिएको थाहा पाइयो ।

जहाँसुकै होस् एयरपोर्टबाट निक्लेर गन्तब्यतिर जान म कहिल्यै हतार गर्दिनँ । मलाई एयरपोर्टमा मानिसको चहल–पहल हेर्न मन पर्छ । मौका मिलेसम्म स्थानीय मानिसहरुसँग कुराकानी गर्छु । यसबाट नयाँ ठाउँको रहन–सहन र मानिसको बोली व्यवहारबारे थाहा हुन्छ भने कतिपय उपयोगी जानकारी पनि पाइन्छ ।

तर, एयरपोर्टमा ट्याक्सी ड्राइभरबाट चाँहि बच्नुपर्छ । शहरमा नयाँ आगन्तुकलाई चुना लाउने उनीहरुको दाउ हुन्छ । मलाई पनि ट्याक्सी ड्राइभरहरुले शहरको केन्द्र डाउनटाउन जाने बस पाइँदैन भन्दै थिए । तर, मैले बस फेला पारेँ । र, सजिलै बस चढेर मनिलाको डाउनटाउन एरिया मलातेमा पुगेँ ।

मेट्रो मनिला

मनिला शहर बाक्लो जनघनत्व भएको अस्तब्यस्त ठाउँ हो भन्ने सुनेको थिएँ । त्यसमाथि अपराध र लागूऔषधको बिगबिगी । मनिला महानगर र आसपासको क्षेत्रमा गरेर करिब दुई करोड चालीस लाख जनसंख्या छ ।

होटलको ठेगाना दिएको ठाउँमा पुग्दा बीसौं तले अपार्टमेन्ट भवन रहेछ । त्यहाँ अपार्टमेन्टको फल्याटमा सानो गेस्टहाउस चलाएका रहेछन् आनन्द नाम गरेका बनारसी इण्डियनले । हिन्दीमा हाम्रो कुराकानी शुरु भयो । आनन्द फरासिला मान्छे रहेछन् ।

गगनचुम्बी भवन, ठूल्ठूला सपिङ्ग मल, चिल्ला फराकिला सडक, फलाईओभर, मेट्रो रेललगायत सम्पन्नताका प्रतीकहरु मनिलामा भए पनि गरिबी त्यतिकै भयावह रहेछ । शहरी गरिबहरु कतै खाली ठाउँ पायो कि छाप्रो बनाइहाल्दा रहेछन् । कतिपय परिवार बालबच्चासहित ठेलागाडालाई नै घर बनाएर गुजारा गरेको पनि देखियो । सडक बालबालिका, घरबारविहीन मानिसहरु मनिलामा जतासुकै भेटिए । मनिलामा धनी र गरिबको निकै ठूलो खाडल रहेको शहर घुम्दा छर्लङ्ग देखियो ।

फिलिपिन्समा आँधी तुफान, भूकम्प, ज्वालामुखी जस्ता प्राकृतिक विपत्तिहरु आइरहन्छन् । यस्ता प्राकृतिक विपत्तिबाट विस्थापित मानिसहरु आश्रय खोज्दै शहर आउँदा मनिलामा घरबारविहीनको संख्या बढेको हुन सक्छ । वैदेशिक रोजगारीको सामाजिक प्रभावले पनि जनसंख्यालाई शहरतर्फ धकेल्छ । शिक्षा, स्वास्थ्य तथा आर्थिक अवसरको कारणले मानिस शहरतर्फ आकर्षित हुन्छन् । शहरी जनसंख्या बढनु विश्वव्यापी ट्रेन्ड नै हो ।

नेपालमा पनि शहरी जनसंख्या बढदैछ । काठमाडौं मात्र होइन, अन्य शहर पनि महानगर अर्थात मेट्रो सिटी घोषित भएका छन् । शहरी विकासका लागि पूर्वाधार मात्र बनाएर नहुने रहेछ, सबैलाई व्यवस्थित बसोबास र शहरको गरिबीलाई हटाउन सकिएन भने मनिलाजस्तै अस्तब्यस्त हुनेछ ।

उपनिवेशको चंगुलमा

एशियाको दक्षिणपूर्वमा अवस्थित टापु राष्ट्रको नाम स्पेनी राजा फिलिपको नामबाट फिलिपिन्स रहन गएको हो । यो देशको नामले नै उपनिवेशको चंगुलमा परेको जनाउँछ ।

फिलिपिन्सको याप आइलैण्डमा दुई मिटरसम्म व्यास भएको ढुङ्गाको गोलो चक्कालाई पैसाको रुपमा प्रयोग गरिन्थ्यो भन्ने मैले स्कूले किताबमा पढेको थिएँ । त्यत्रो विशाल ढुङ्गे सिक्काको चलन भएको ठाउँमा कस्ता मान्छे बस्थे होलान् भन्ने ममा बाल जिज्ञासा पैदा भएको थियो । तर, बल्ल अधबैंशे उमेरमा सन् २०१७ को फेब्रुअरी महिना फिलिपिन्स भ्रमण गर्ने एउटा बहाना मिलेको थियो । भ्रमण तय भएपछि फिलिपिन्सबारे मेरो जिज्ञासा तीब्र भयो ।

यूरोपियन सामुन्द्रिक यात्रीले साह्रौं शताब्दीको मध्यतिर फिलिपिन्समा पाइला राखे पनि त्यहाँका टापुहरुमा हजारौं वर्ष अघिदेखि मानव बसोबास रहेको तथ्य पाइन्छ । इजरायली इतिहासकार युवल हरारीको विश्वचर्चित पुस्तक “सेपियन अ ब्रिफ हिस्ट्री अफ म्यानकाइन्ड” मा मानवको प्रजाति अफ्रिकामा उत्पत्ति भएर पृथ्वीको कुनाकुनासम्म फैलिएको रोचक कथा छ ।

हरारीका अनुसार मानिस जुनसुकै ठाउँको बासिन्दा भए पनि जरो पहिल्याउँदै जाँदा करिब सत्तरी हजार वर्ष पछाडि पूर्वी अफ्रिकामा गएर टुङ्गिन्छ । मानिसको झुण्ड कुन ठाउँमा पहिले को पुग्यो भन्ने मात्र फरक हो । भूगोल र हावापानीको प्रभावले विभिन्न ठाउँहरुमा विभिन्न वर्ण, जातीय समूह, धर्म, भाषा, संस्कारको विकास भएको रहेछ । तर, पुरानोलाई नयाँ आउनेले अधीनस्थ गर्न खोज्दोरहेछ ।

विश्व इतिहासको यो घटनाचक्रबाट फिलिपिन्स अछुतो रहेन । करिब ७ हजार टापुहरुको समूहले बनेको यो देशमा प्राचीनकालमा भारतीय हिन्दू प्रभाव पनि पुगेको थियो । चौधौं शताब्दीमा इस्लामिक प्रभावले छोयो । जुन प्रभाव फिलिपिन्सको दक्षिणी क्षेत्र मिन्दनाओमा अझै छदैँछ ।

सोह्रौं शताब्दीदेखि फिलिपिन्समा स्पेनले उपनिवेश कायम गर्‍याे । उपनिवेश भनेको आर्थिक र राजनीतिक सत्ता कब्जा गर्नु मात्र होइन, धार्मिक तथा सांस्कृतिक रुपान्तरण पनि हो । फिलिपिन्समा स्पेनको ३३३ वर्ष लामो उपनिवेशी शासन सन् १८९८ सम्म रह्योे । धान रोप्ने, माछा मार्ने, नाचगान गरेर रमाउने टापुबासीहरुको सर्लक्कै क्रिश्चियनकरण गरियो । युरोपियन रक्तमिश्रणबाट जन्मिनेले मात्र होइन, कतिपय फिलिपिनोका पूर्वजले चर्चको पादरीबाट पनि यूरोपियन थर ग्रहण गरेका रहेछन् ।

स्वाधीनता आन्दोलन त शुरु भयो । तर, स्पेनिस उपनिवेशको पञ्जाबाट फुत्किएको फिलिपिन्स फेरि करिब ५० वर्ष अमेरिकाको उपनिवेश बन्न पुग्यो । दोश्रो विश्वयुद्धमा जापानको पालो आयो, अमेरिका लखेटियो ।

विश्वयुद्धको समाप्तिपश्चात सन १९४६ मा फिलिपिन्स संयुक्त राष्ट्र संघको सदस्य बन्दै स्वतन्त्र मुलुक बन्यो । फिलिपिन्सले राजनीतिक स्वतन्त्रता प्राप्त गरे पनि उपनिवेशकालको धार्मिक तथा सांस्कृतिक विरासत अहिले पनि बोकिरहेको छ ।

करिब १० करोड जनसंख्या भएको फिलिपिन्समा ९२ प्रतिशत क्रिश्चियन धर्मावलम्बी छन् । अंग्रेजी सरकारी कामकाजको भाषा हो । यद्यपि टगलग भाषा पनि प्रयोग हुन्छ । फिलिपिनीहरु आफूलाई पिनयो भन्दा रहेछन् । मलाई पिनयो शब्द प्रिय लाग्यो ।

समुन्द्र किनारका सम्झना

म बसेको ठाउँ मलातेबाट समुन्द्री किनार नजिकै थियो । मनिला टेकेको दिन नै दिउँसो म घुम्न निस्किएँ । पैदल घुम्दै समुन्द्रको किनारैकिनार फराकिलो सडक, दायाँबायाँ रुखविरुवा र स–साना पार्क जस्ता ठाउँहरुमा पुगेँ । पार्कको बेन्चमा बसेर पत्रिका पढिरहेको रामोन म्यागासेसको शालिकलाई भेटेँ । सडकको अर्कोपट्टि म्यागासेसे भवन रहेछ । जहाँबाट एशियाको नोबल प्राइज भनिने म्यागासेसे पुरस्कार दिइन्छ ।

म्यागासेसेको नाम सुने पनि उनीबारे मलाई थाहा थिएन । सय मिटर दुरीमा रहेको त्यस भवनमा म्यागासेसेबारे जिज्ञाशु मन लिएर पुगेँ । रामोन म्यागासेसेको ठूलो शालिकसहित उनको संक्षिप्त जीवनी र महत्वपूर्ण कार्यको विवरण भित्तामा लेखिएको रहेछ । उनी फिलिपिन्सका पूर्व राष्ट्रपति हुन् । पदमै रहँदा विमान दुघर्टनामा परेर सन् १९५७ मा उनको निधन भएको रहेछ ।

समुन्द्रको छालसँगै टहलिदैँ म घुमेको त्यो ठाउँ मनिला बेको किनार रहेछ । त्यो ठाउँमा बन्दरगाह पनि छ । फिलिपिन्सको विभिन्न टापुहरुमा जाने यात्रु पानीजहाज र केही उता अन्तर्राष्ट्रिय मालवाहक पानीजहाज रोकिने ठाउँ । लाओसमा मेकङ्ग नदीको जस्तो होइन, साँच्चिकै पानीजहाज !

मनिलाको बन्दरगाहमा प्राचीनकालदेखि व्यापारिक पानीजहाजको आवत–जावत हुँदै आएको छ । प्रशान्त महासागरको पश्चिमी सीमामा अवस्थित फिलिपिन्सको सामरिक महत्व बुझेर नै अमेरिकी साम्राज्यवादी शक्तिले यहाँ कब्जा जमाएको थियो । मनिला बेमा विभिन्न सामुन्द्रिक लडाईंहरु भएको पनि इतिहासमा भेटिन्छ ।

यताउता घुमेर थकाई लागेपछि एक ठाउँमा पलेटी कसेर बसेँ । दिन ढल्दै गएपछि मानिसको चहल–पहल बढदै गयो । मनिला बेको किनारमा जगिङ्ग, साइक्लिङ्ग, व्यायाम गर्ने, डेटिङ्गमा आउनेदेखि घरबारविहिन मानिसको पनि चहलपहल हुने रहेछ । ठेलागाडामा खानेकुरा र सस्ता सामाग्री बेच्नेहरु उत्तिकै हुने रहेछन् ।

सूर्यास्त हुन लागेकोले समुन्द्रमा डुब्दै गरेको घामको फोटो खिच्दै थिएँ । भोक लागेर किनेको केही खानेकुरा छेउमा थियो । म आफ्नै सुरमा थिएँ । एक्कासी दुईतिरबाट सडक बालकहरुले मलाई झम्टिए । मैले झड्कार्दा दुईजना पछारिए । तिनीहरुले क्यामेरा खोस्न खोजेका थिए कि खानेकुरा, थाहा भएन । म त्यहाँबाट उठेर हिँडे । पहिलो दिन नै यस्तो छ, एक हप्ता मनिलामा कसरी बिताउने होला भन्ने मलाई चिन्ता लाग्यो ।

म पटक–पटक समुन्द्री किनारतर्फ डुल्न गएँ । भूपरिवेष्ठित देशको बासिन्दा भएर होला, समुन्द्री किनारमा टहलिँदा रमाइलो लाग्छ । त्यहाँ नजिकै बालुवाको किनार (बिच) छैन । किनारासम्म समुन्द्र गहिरिएको छ ।

एक दिन मेट्रो रेल चढेर अन्तिम स्टपमा ओर्लें । त्यहाँबाट गाडी चढेर मल अफ एशिया गएँ । त्यो सपिङ्ग मलहरुको एउटा छुट्टै नगर रहेछ । कुनै सपिङ्ग नगरे पनि कुनाकाप्चा घुमेँ ।

मनिलामा समुन्द्रको किनार नजिकै रिजाल पार्क छ । जोस रिजालको स्मृतिका यो पार्क बनाइएको थाहा पाएँ । तर, मैले जोस रिजालको नाम सुनेको थिइन । फिलिपिनो रिजाल को होला ? पार्क घुम्दा थाहा पाएँ– जोस रिजाल फिलिपिन्सको नेशनल हिरो रहेछन् । उनीसँग सम्बन्धित जानकारी तथा सामग्रीहरु पनि पार्कमा प्रदर्शन गरिएको छ । आँखाको डाक्टर जोस रिजाल, कवि तथा लेखक पनि रहेछन् । स्पेनी उपनिवेशविरुद्ध संघर्ष गर्दा उनी शहीद भएका रहेछन् । हाल पार्क भएकै ठाउँमा उनलाई ३५ वर्षको उमेरमा गोली हानी मृत्युदण्ड दिइएको रहेछ । पार्क निकै सुन्दर, सफा र व्यवस्थित छ । तर, त्यो दुखद कुरा थाहा पाउँदा मुटु ढक्क फुलेर आयो ।

स्वाधीनता संग्रामका महान शहीद जोस रिजाललाई मनमनै श्रदाञ्जली दिएर पार्कबाट निस्केँ ।

विश्वविद्यालय जस्तो बैंक

नेपालको विकाशमा सघाउँदै आएको एशियाली विकाश बैंकको मुख्यालय मनिलामै छ । छोटकरीमा एडीबी भनिने यस संस्थाको ऋण तथा अनुदानबाट नेपालमा सञ्चालित परियोजनामा मैले पनि सानोतिनो भूमिकामा संग्लन हुने मौका पाएको छु । विदेशी दातृनिकायको मान्छे भनेपछि नेपालमा उनीहरुको मानमनितो हुने नै भयो । मलाईचाँहि यी विदेशीहरु हाम्रा लागिभन्दा पनि आफ्नै लागि आएका हुन् जस्तो लाग्थ्यो । तिनीहरुको हेड अफिसमा कुनै दिन पुगुँला भन्ने मैले सोचेको थिइनँ । तीनदिने एउटा कार्यक्रममा सहभागी हुन म त्यहाँ पुग्दै थिएँ । कसैले मलाई खर्च दिएर पठाएको होइन, आफ्नै लहडमा गएको थिएँ ।

एडिबी भवनभित्र छिर्दा कुनै फाइभ स्टार होटलमा छिरेजस्तो लाग्यो । करिब ४० देशबाट आएका ३०० भन्दा बढी सहभागी रहेछन् । कार्यक्रमको विषय थियो– विकास परियोजना सञ्चालन गर्दा स्थानीय जनतालाई थातथलोबाट स्थानन्तरण र जीविकाको सवाल । नेपालमा मात्र गाह्रो होला भनेको त अरु देशमा पनि उस्तै समस्या रहेछन् । विभिन्न सहभागीहरुका अनुभव चाखलाग्दो थियो ।

नेपालबाट म बाहेक अन्य दुईजना सहभागी थिए । एकजना परिचित, हाल एडीबीमा कार्यरत नेपालीसँग पनि भेट भयो । उनलाई त्यहाँ देख्न पाउँदा मलाई गर्व लाग्यो । कार्यक्रम अवधिभर बेलायती समाजशास्त्री जोहन पिलग्रिमसँग बढी हेलमेल भयो । ८० वर्षे उमेरमा जोहनको सक्रिय सहभागिता देखेर मलाई ऊर्जावान बनिरहन प्रेरणा मिल्यो ।

एडीबीको मुख्यालयमा बैठक, सेमिनार, तालिम नियमित चल्दोरहेछ । जागिर दिएर राखेका विज्ञहरु पढ्ने, लेख्ने र नयाँ ज्ञान हासिल गर्ने काममा लागिरहँदा रहेछन् । तिनीहरुका लागि मुख्यालयभित्र आवास, क्यान्टिन, लाइब्रेरीलगायतको सुविधा हुँदोरहेछ । मलाई एडीबी भनेको साहूकार संस्था मात्र जस्तो लाग्थ्यो । त्यहाँ प्रोफेसरजस्ता मानिसहरुको बाहुल्य देखेँ । ‘आइडियाज रुल द वल्र्ड’ अर्थात विचारले संसारलाई सञ्चालन गर्छ भन्ने पढेको थिएँ । त्यसैले होला– पैसाको भकारी भएको एडीबीले ज्ञानलाई महत्व दिएको । समग्रमा, एडीबीको मुख्यालय बैंक होइन, विश्वविद्यालय जस्तो लाग्यो ।

Related Posts

फिचर

यिनै ८ फैसलाले विवादमा तानिए प्रस्तावित प्रधानन्यायाधीश

फिचर

३६ वर्षसम्म एउटै गाउँमा पढाएका भोला सरलाई चेलाहरुको गुरुदक्षिणा

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

भर्खर

अझै केहीबेर हावाहुरी चल्छ, सतर्क रहनुहोला : मौसमविद्

अझै केहीबेर हावाहुरी चल्छ, सतर्क रहनुहोला : मौसमविद्

तामाकोशीको कामप्रति प्रधानमन्त्रीको आक्रोश : किन ढिलाइ ?

तामाकोशीको कामप्रति प्रधानमन्त्रीको आक्रोश : किन ढिलाइ ?

बिपी अध्ययन प्रतिष्ठान दोलखाको अध्यक्षमा भुवन केसि

बिपी अध्ययन प्रतिष्ठान दोलखाको अध्यक्षमा भुवन केसि

स्वर्गीय प्रेम बहादुर खत्रीको सम्झनामा अक्षय कोषको स्थापना

स्वर्गीय प्रेम बहादुर खत्रीको सम्झनामा अक्षय कोषको स्थापना

अन्तिम भुक्तानी लिन धमाधम टालटुल गरिदै हावा च्यामा सडक

अन्तिम भुक्तानी लिन धमाधम टालटुल गरिदै हावा च्यामा सडक

सब – इन्जिनियर खनालले गरे बैत्यश्वरका बिधालयमा शैक्षिक सामाग्री सहयोग

सब – इन्जिनियर खनालले गरे बैत्यश्वरका बिधालयमा शैक्षिक सामाग्री सहयोग

हाम्रो फेसबुक पृष्ठ


सम्पर्क


सुनौलोअनलाइन डट कम बुढीदेबी मिडिया प्रा.लि. द्वारा संचालित गर्ने नेपाली भाषाको समाचार पोर्टल हो । समसमायिक बिषय बस्तुमा केन्द्रित भएर समाचार पस्किने हाम्रो पहिलो लक्ष्य हो ।
सूचना विभाग दर्ता नंः २५२२०३/०७७/०७८ भीमेश्वर नगरपालिका, ३ दोलखा info@sunauloonline.com +977-9851226906
सम्पादक
सुजन काफ्ले
बिज्ञापन/संचालक...............


सोसल मिडिया


Like us on Facebook Follow us on Twitter Subscribe YouTube Channel Follow us on Instagram


मेनु


मुख्य शीर्षकहरू
समाचार खेलकुद मनोरन्जन अर्थ खबर जीवन शैली
विशेष
कर्णाली COVID-19 राजनीति साहित्य


विज्ञापनका लागि
9851226906, 9851226906

© 2020 Sunauloonline | By HostMero

No Result
View All Result
  • होम
  • समाचार
    • स्थानीय
    • प्रदेश
    • राष्ट्रिय
    • अन्तर्राष्ट्रिय
  • अर्थ खबर
  • खेलकुद
  • मनोरन्जन
  • सहकारी
  • सूचना प्रबिधि
  • साहित्य
  • विचार
  • अन्य
    • पत्रपत्रिका
    • विशेष
    • प्रवास
    • रोचक
    • धर्म संस्कृति
    • शिक्षा
    • स्वास्थ्य

© 2020 Sunauloonline | By HostMero

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist